หลังจากพิพิธภัณฑ์ Asian Art Museum of San Francisco มีมติถอนโบราณวัตถุ 4 ชิ้นจากการครอบครอง และเตรียมส่งคืนประเทศไทยอย่างเป็นทางการ ความเคลื่อนไหวครั้งนี้กลายเป็นหมุดหมายสำคัญในการทวงคืนสมบัติชาติที่ถูกลักลอบนำออกนอกประเทศ
ความสำเร็จล่าสุดนี้ ไม่เพียงเป็น “ชัยชนะเชิงสัญลักษณ์” แต่ยังสร้างแรงกดดันอย่างมีนัยสำคัญไปยัง 6 พิพิธภัณฑ์ในสหรัฐฯ ที่ยังคงครอบครองโบราณวัตถุไทยในกรณีเดียวกัน และอยู่ระหว่างกระบวนการทางกฎหมายเพื่อขอคืนสมบัติของชาติ
รายชื่อพิพิธภัณฑ์ 6 แห่งที่ถูกจับตาอย่างใกล้ชิด ได้แก่
1. Denver Art Museum รัฐโคโลราโด
2. Los Angeles County Museum of Art (LACMA) รัฐแคลิฟอร์เนีย
3. Asian Art Museum of San Francisco (ในกรณีวัตถุอื่นเพิ่มเติม)
4. The Norton Simon Museum รัฐแคลิฟอร์เนีย
5. The Art Institute of Chicago รัฐอิลลินอยส์
6. The Metropolitan Museum of Art (The Met) รัฐนิวยอร์ก
นายทนงศักดิ์ หาญวงษ์ นักวิชาการอิสระผู้ติดตามการทวงคืนโบราณวัตถุ เผยว่า “การถอนโบราณวัตถุจาก San Francisco Asian Art Museum ถือเป็นแนวทางที่น่าจะถูกใช้เป็นบรรทัดฐานในการเจรจากับอีก 6 พิพิธภัณฑ์ต่อไป เพราะแต่ละแห่งก็มีวัตถุที่มีที่มาจากการลักลอบในช่วงเวลาเดียวกัน”
พ.ค. 2568 กรมศิลปากรและกระทรวงการต่างประเทศเตรียมส่งทีมเจรจา-นิติกร เดินหน้าเร่งหารือกับพิพิธภัณฑ์ที่เหลือ
กลางปี 2568 คาดหมายว่าพิพิธภัณฑ์บางแห่ง อาจเริ่มพิจารณาถอนครอบครองตามกระบวนการกฎหมายสหรัฐฯ เช่นเดียวกับกรณีซานฟรานฯ
ปลายปี 2568 ลุ้นการส่งมอบวัตถุโบราณชุดแรกจากหนึ่งในหกพิพิธภัณฑ์กลับประเทศไทย หากการเจรจาเป็นไปอย่างราบรื่น
เส้นทางโบราณวัตถุที่ถูกลักลอบ สำหรับโบราณวัตถุในคดีนี้ ส่วนใหญ่มีที่มาจากการลักลอบขุดจากโบราณสถานในพื้นที่จังหวัดบุรีรัมย์ และภาคอีสานช่วงทศวรรษ 2500-2520 ก่อนถูกส่งต่อไปยังอังกฤษ ผ่านบริษัท Spink and Son และนักสะสมชื่อดังอย่าง ดักลาส แลชฟอร์ด ผู้มีบทบาทสำคัญในการกระจายวัตถุเหล่านี้ไปยังพิพิธภัณฑ์ระดับโลก
จนกระทั่งหน่วยงาน Homeland Security Investigations (HSI) ของสหรัฐฯ เข้ามาตรวจสอบและฟ้องร้องเรียกคืนในที่สุด
ข้อเรียกร้องจากสังคมไทย ขณะนี้ กระแสในสังคมไทยเรียกร้องให้กระทรวงการต่างประเทศ และกรมศิลปากร เร่งเจรจาเชิงรุกมากขึ้น โดยหวังว่าทั้ง 6 พิพิธภัณฑ์จะไม่เลือกใช้วิธี “ปกป้องชื่อเสียงองค์กร” ด้วยการดึงเกม แต่จะร่วมมืออย่างตรงไปตรงมาเพื่อคืนศักดิ์ศรีให้กับมรดกทางวัฒนธรรมของไทย
การเดินทางของ “4 โพธิสัตว์ประโคนชัย” กลับแผ่นดินแม่ จึงไม่ใช่แค่จุดสิ้นสุดของภารกิจ แต่เป็นเพียงจุดเริ่มต้นของ “มหากาพย์ทวงคืนสมบัติชาติ” ที่คนไทยทั้งชาติรอคอย
